Cumhuriyet dönemi edebiyatının ve Türk siyasi düşünce tarihinin önemli isimlerinden biri olan Halide Edip Adıvar’ın tarihî Sultanahmet Mitingi’nde konuşması anısına yapılan bir büstü var, adı geçen semtte. Bu büst, estetik bir görüntüden uzak olduğu gibi, simgesel ve sanatsal yönüyle de Halide Edip’i yansıtmıyor.
TUĞBA KAPLAN – 11 Kasım 2012
Halide Edip Adıvar, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının ve siyasî düşünce tarihinin önemli isimlerinden biri. Mütareke döneminde 
işgale karşı direnişin tarihî adımlarından sayılan mitinglerin, bilhassa Sultanahmet Mitingi’nin hararetli ve etkili hatibi. Türk romanının önde gelen yazarlarından. Millî Mücadele’nin önemli aktörlerinden. Bütün bu alanlardaki faaliyetlerini önemli kılan en etkili faktör ise bunları bir kadın olarak yapmış olması. Birileri Halide Edip Adıvar’ın ne kadar da kıymeti haiz bir isim olduğunu fark etmiş ve Sultanahmet Mitingi’ndeki konuşmasına hürmeten adı geçen semtte bir büst yaptırmış. Yerebatan Sarnıcı’na girmeden, tramvay yolunun yanında Milion Sütunu’nun arkasında bir havuz ve turistlerin oturduğu bir restoran bulunuyor. Binlerce insanın uğrak yeri olan bu mekânda Halide Edip Adıvar’ın büstü, tarlalar kuşların akınına uğramasın diye konulmuş bir korkuluk gibi duruyor. Başının sağ tarafından yanağına doğru sanki beyaz bir kan akıyor. Büstün üzerinde leke halinde üç büyük iz var. Üzerinde durduğu mermer de çatlak. İnsanlara bağımsızlık duygusu aşılayan o bakışlardan eser yok. Adeta demircide yaptırılmış gibi yüzüne kondurulan gözlük ise büstü daha da anlamsız bir hale getiriyor. Düşünce ve edebiyat dünyasının bazı isimleri, Halide Edip’e yakışmayan bu büste bir an evvel gerekli müdahalenin yapılması gerektiğini düşünüyor.
Prof. Dr. M. Fatih ANDI (FSMV Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı):
“Kendisi Cumhuriyet döneminin hem edebiyat hem de siyaset, bilim ve düşünce hayatında uluslararası çapta tanınmış bir temsilcimiz. Bugün ona verdiğimiz değer ve ona açtığımız yer, bu önemi ile orantılı olmalı. Sultanahmet’teki büstü bu açıdan ona yakışır güzellik ve nitelikte bulmuyorum. Bir edebiyatçı, estetik göz sahibi bir hanımın heykelinin bu kadar estetikten uzak, bu kadar garip ve çirkin olmasını, kelimenin bütün anlam çağrışımları ile “tuhaf” buluyorum. Böyle bir büstle onun tuhaf ve küçük düşürülmesine izin vermeyip, bugün bari biz ona bakışımızı ve onu görüşümüzü düzeltelim. Bir anıt, bir göstergedir aynı zamanda. Bu açıdan, dedesinin gözlüğünü aşırıp özentiyle kendisi takmış haşarı küçük kız görüntüsünden Halide Edip’i kurtarmalıyız.”
Beşir Ayvazoğlu (Yazar):
“Halide Edip büstünün ne zaman yapıldığını ve oraya ne zaman konulduğunu bilmiyorum. Ayrıca Sultanahmet Mitingi Haseki Hamamı’nın yanında yapılmıştı. Büstün oralarda bir yere konulması, şimdiki yerinin de erguvanlara kıyılmadan, Beşirağa Çeşmesi, Milion Sütunu ve Su Terazisi’ni içine alacak şekilde yeniden mini bir park olarak düzenlenip hizmete sunulması gerekir. Şu haliyle Sultanahmet gibi İstanbul’un vitrini denebilecek bir meydana hiç yakışmıyor. Ayrıca Ayasofya ile Bab-ı Hümayun arasındaki bölgenin de kesilmiş karpuz, kavun gibi şeyler satan seyyar satıcılardan, şunlardan bunlardan arındırılması gerekir.”
Ömer Erdem (ŞAİR):
“İki yıl önce yazmıştım da kimse dönüp de bakmamıştı. Oysa şunun şurasında dünyaya sunabileceğimiz özgür beyinlerden birisi Halide Edip. Hemen her ulustan insanların gelip geçtiği bir yerde bizim hem bir şehir hem de kültür ayıbımız olarak duruyor orada. İmkânım olsa söküp kaldıracağım ve en yakışanı ben koyduracağım.”
İpek Çalışlar (Halide Edip Adıvar Biyografisinin yazarı/Gazeteci):
“Halide Edip yaşıyor olsaydı, büstündeki karikatürvari gözlüklere belki de güler geçerdi. Her kimin sorumluluğunda ise, Halide Edip büstünün gözden geçirilip bakıldığında ‘pek de güzel olmuş’ dedirtecek bir şekle sokulmasının, yeniden yapılmasının zamanı gelmiş. Şehirlerimizde az sayıda kadın heykeli ve büstü var; onlar da çoğunlukla isimsiz kadınlar. Halide Edip’i temsil eden büstün simgesel olduğu kadar sanatsal açıdan da değerli olmasını dilerim çünkü Halide Edip sanata hayatı boyunca çok değer vermişti.”
İsmet Yedikardeş (Heykeltıraş- Ressam):
“Nasıl cesaret etmişler böyle bir büstü yapmaya. Özellikle gözlükte ne oran ne de estetik var. İnsanları konuşmasıyla etkileyen, bağımsızlık heyecanını aşılayan bir mücadele kahramanından eser yok bu büstte.”
Halide Edip Adıvar’ın 1919’da Sultanahmet Mitingi’nde yaptığı konuşma metninin bir bölümü: 
“Kardeşler, vatandaşlar… Yedi yüzyılın şerefi, göğe yükselen bu minarelerin tepesinden Osmanlı tarihinin yeni faciasını seyrediyor, bu meydanlardan çok zaman alay halinde geçmiş olan büyük atalarımızın ruhuna hitap ediyor, başımı bu görünmeyen ve yenilmez ruhlara kaldırarak diyorum ki: ‘Ben İslamiyet’in bedbaht bir kızıyım ve bugünün talihsiz fakat aynı derecede kahraman devrinin anasıyım. Atalarımızın ruhları önünde eğiliyor, onlara bugünün yeni Türkiye adına hitap ediyorum ki silahsız olan bugünkü milletin kalbi de onlarınki gibi yenilmez kudrettedir. Allah’a ve haklarımıza iman ediyoruz…
Kardeşler, evlatlar, beni dinleyiniz. Sizin iki dostunuz vardır: Müslümanlar ve haklarımız için sesini her gün yükseltecek olan medeni milletlerin fertleri. Birincisi bugün sizinle beraberdir. İkincilerse bizim şaşmaz gayemizin hakkını er geç anlayacak olan fertlerdir. Hükümetler düşmanımız, milletler dostumuz ve kalbimizdeki haklı isyan kuvvetimizdir. Bütün milletlerin haklarını kazanacağı gün çok uzak değildir. O gün geldiği zaman bayraklarınızı alınız, bu maksat için canlarını veren kardeşlerimizi ziyaret ediniz. Şimdi yemin edin ve benimle birlikte tekrarlayın: Yüreğimizdeki mukaddes heyecan, milletlerin hakları ilan edilinceye kadar devam edecektir.
